فرصت‌های تجارت ایران با کشورهای حوزۀ اوراسیا و کشورهای عضو پیمان شانگهای

اتحادیه اقتصادی اوراسیا که قبلاً با نام اتحادیه گمرکی یوراسیا شناخته می‌شد، از سال ۲۰۱۵ به وجود آمده و باهدف تسهیل تجارت و سرمایه‌گذاری در منطقه، تشکیل شده است. این اتحادیه شامل پنج کشور عضو است که عبارت‌اند از روسیه، قزاقستان، بلاروس، قرقیزستان و ارمنستان. امضای موافقت‌نامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اوراسیا در سال ۲۰۱۸، برای هر دو طرف اهمیت بسیاری دارد. برای ایران، این موافقت‌نامه می‌تواند زمینه‌ساز فعالیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در بازار اوراسیایی باشد و به‌ویژه در شرایط تحریم‌های اقتصادی که به کشورمان تحمیل شده است، این موافقت‌نامه می‌تواند ارزش‌افزوده بسیاری داشته باشد. از جمله دستاوردهای مهم این موافق نامه برای کشور ایران می‌توان به افزایش صادرات به بازارهای اوراسیایی، افزایش جذب سرمایه خارجی و همچنین توسعه همکاری‌های فناورانه و نوآورانه اشاره کرد. همچنین، این موافقت‌نامه می‌تواند زمینه‌ساز همکاری در حوزه‌های صنایع غذایی، کشاورزی، شیمیایی و فولادی باشد و به توسعه صنایع پایین‌دستی کمک کند.

در سال 2018، جمهوری اسلامی ایران موافقت‌نامه موقت ایجاد منطقه آزاد تجاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EEU) را امضا کرد و پس از چهار سال تجربیات موفق در زمینه تجارت خارجی با این اتحادیه، آماده تجارت آزاد با این اتحادیه است. اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل بلاروس، قزاقستان، روسیه، قرقیزستان و ارمنستان است.

در حاشیه چهاردهمین مجمع اقتصادی بین‌المللی «روسیه - جهان اسلام: کازان فوروم»، آلکسی اورچوک معاون نخست‌وزیر روسیه به منابع خبری روسیه گفته است که اتحادیه اقتصادی اوراسیا ممکن است زودتر از سایر کشورها به توافق بر سر منطقه آزاد تجاری با ایران دست یابد و این ادعا را با تاکید بر نزدیکی روابط ایران و این اتحادیه به دلیل تجربیات موفق در زمینه تجارت خارجی با این اتحادیه، توجیه کرده است.

همچنین، آندری اسلپنف وزیر بازرگانی کمیسیون اقتصادی اوراسیا نیز پیش‌تر اعلام کرده بود که احتمال ایجاد منطقه آزاد تجاری بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) و ایران تا پایان سال جاری میلادی بسیار زیاد است.

در نشست هفته نخست خردادماه 1402 شورای‌عالی اقتصادی اوراسیا که به ریاست ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه در مسکو برگزار شد، سران کشورهای عضو این اتحادیه بر اهمیت همکاری ترانزیتی و گسترش همکاری‌های تجاری با جمهوری اسلامی ایران تاکید کردند. به همین دلیل، امضای توافقنامه نهایی و جامع ایجاد منطقه آزاد تجاری با ایران می‌تواند به تحول اقتصادی مهم در این کشورها منجر شود.

بررسی آمارهای تجارت خارجی 6 عضو اتحادیه اورآسیا که شامل بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، ایران و ارمنستان می‌شود، نشان می‌دهد که حجم واردات این کشورها در سال 2021 نزدیک به 441 میلیارد دلار بوده است. از این مقدار، 293 میلیارد دلار مربوط به واردات روسیه، 53 میلیارد دلار مربوط به واردات ایران، 42 میلیارد دلار مربوط به واردات بلاروس، 5.6 میلیارد دلار مربوط به واردات قرقیزستان و 5.3 میلیارد دلار نیز مربوط به واردات ارمنستان بوده است.

از سوی دیگر، حجم صادرات این کشورها نیز تا سال 2021 به میزان 456 میلیارد دلار بوده است. از این مقدار، 187 میلیارد دلار مربوط به صادرات روسیه، 38 میلیارد دلار مربوط به صادرات ایران، 34 میلیارد دلار مربوط به صادرات بلاروس، 10 میلیارد دلار مربوط به صادرات قزاقستان، 7 میلیارد دلار مربوط به صادرات ارمنستان و 3 میلیارد دلار نیز مربوط به صادرات قرقیزستان بوده است.

باتوجه‌به این آمارها و همچنین توانایی هر یک از این کشورها در تولید و صادرات کالاهای مختلف، همکاری‌های بیشتر در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌تواند به توسعه تجارت و اقتصاد منطقه کمک کند.

پیمان شانگهای یک تشکل بین‌المللی است که در آن چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان عضو هستند. علاوه بر این کشورها، هند، پاکستان به‌عنوان کشورهای ناظر عضویت دارند. سازمان همکاری شانگهای با هدف تقویت همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی بین کشورهای عضو تشکیل شده است. این سازمان به عنوان یکی از بزرگترین سازمان های منطقه‌ای در جهان شناخته می‌شود و در حوزه‌های مختلفی از جمله تجارت، امنیت و فرهنگ همکاری می‌کند.

با توجه به عضویت ایران در پیمان شانگهای و رابطه نزدیک این کشور با کشورهای عضو، می‌توان گفت که ایران دارای فرصت‌های تجاری منحصر به فردی است. این پیمان اقتصادی همکاری در زمینه‌های مختلف از جمله تجارت، سرمایه‌گذاری، حمل و نقل، فناوری، انرژی و غیره را شامل می‌شود. فرصت‌های تجاری مهمی که ایران در قالب عضویت در پیمان شانگهای می‌تواند بهره‌برداری کند عبارت‌اند از:

1. بازار هدف جدید: ایران می‌تواند با استفاده از ارتباطات و روابط خود با کشورهای عضو پیمان شانگهای وارد بازارهای جدید شود و تجارت خود را گسترش دهد.

2.  تسهیل تجارت: ایران می‌تواند از تسهیلات و تسهیلات تجاری پیمان شانگهای بهره‌برداری کند و فرآیند تجارت خود را سریع‌تر و آسان‌تر کند.

3. همکاری در زمینه‌های انرژی و معدن: ایران با استفاده از توانمندی‌های خود در زمینه انرژی و معدن می‌تواند در پروژه‌های مشترک با کشورهای عضو پیمان شانگهای شرکت کند و همکاری‌هایی را در این زمینه توسعه دهد.

4. سرمایه‌گذاری: عضویت در پیمان شانگهای به ایران امکان سرمایه‌گذاری در کشورهای عضو را فراهم می‌کند و همچنین ایران می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های خارجی را به داخل کشور جذب کند.

البته، برای بهره‌برداری کامل از فرصت‌های تجاری این پیمان، لازم است که ایران بر روی بهبود زیرساخت‌ها، اصلاح قوانین تجارت و سرمایه‌گذاری، افزایش شفافیت و کاهش موانع تجاری تمرکز کند.

بنابراین، عضویت ایران در پیمان شانگهای می‌تواند به توسعه تجارت و همکاری‌های اقتصادی با کشورهای عضو این پیمان کمک کند و فرصت‌های جدیدی را برای ایران ایجاد کند.

با پیوستن ایران به این سازمان، روابط ایران با دیگر کشورهای عضو سازمان، بهبود خواهد یافت و امکان گسترش همکاری‌های بین‌المللی در بخش‌های مختلف وجود خواهد داشت. همچنین، عضویت در این سازمان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های منطقه‌ای در جهان، به ایران امکان دسترسی به بازارهای جدید و توسعه تجارت با کشورهای عضو را فراهم خواهد کرد.

به‌طورکلی، عضویت در سازمان همکاری شانگهای برای کشورهایی که در منطقه آسیا و اقیانوس آرام واقع شده‌اند، به‌عنوان یک فرصت برای تقویت روابط بین‌المللی، توسعه تجارت و تعاملات سیاسی و امنیتی، بسیار مهم است.

در تاریخ چند روز پیش، خبری منتشر شد که سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای (SCO) در تاریخ ۴ جولای ۲۰۲۳ قرار است در تهران دیداری برگزار کنند. این خبر به‌ویژه اهمیتی دارد؛ زیرا ایران، کشوری استراتژیک در خاورمیانه و بانفوذ بالا در منطقه است.

در این جلسه، ایران عضویت دائم خود را در SCO تأیید می‌کند که اهمیت بزرگی برای کشور دارد. عضویت دائم در SCO به ایران اجازه می‌دهد تا در فرایندهای تصمیم‌گیری و تعیین سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نقش فعالی را ایفا کند. این اقدام می‌تواند به تقویت توانایی‌های ایران در زمینه‌هایی مانند تجارت بین المللی، همکاری اقتصادی و امنیت منطقه ای کمک کند.

علاوه بر این، عضویت دائم در SCO می‌تواند نقشی کلیدی در پیشبرد منافع ایران در خاورمیانه داشته باشد. با عضویت دائم، ایران می‌تواند در فرایندهای صلح و امنیت منطقه‌ای موثرتری داشته باشد و با دیگر کشورهای عضو SCO همکاری‌های گسترده تری در زمینه های مختلف را انجام دهد.

عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای توانایی‌های کشور را در تصمیم‌گیری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تقویت می‌کند و می‌تواند برای توسعه تجارت، همکاری اقتصادی و امنیت منطقه‌ای ایران مفید باشد. همچنین، این عضویت می‌تواند نقشی موثر در پیشبرد صلح و استقرار امنیت در خاورمیانه

عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای برای ایران اهمیت دارد به دلایل زیر:

توازن قدرت منطقه‌ای: سازمان همکاری شانگهای با حضور کشورهای قدرتمند اقتصادی و سیاسی مانند چین و روسیه، توانسته است توازن قدرت را در منطقه برقرار کند. عضویت ایران به‌عنوان یک کشور با توانمندی‌های اقتصادی و سیاسی قابل توجه، به تعزیز این توازن کمک می‌کند و نقش سازنده‌ای در تعیین سیاست‌های منطقه‌ای بازی می‌کند.

تعاملات بین‌المللی گسترده: عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای فضایی مناسب‌تری را برای تعاملات بین‌المللی فراهم می‌کند. این سازمان فعالیت‌های متعددی در حوزه‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی، بازرگانی، انرژی و فرهنگی دارد، و حضور ایران در آن باعث تعمیق روابط بین‌المللی و افزایش تعاملات با سایر کشورها می‌شود.

رقابت با آمریکا و ناتو: هدف اصلی سازمان همکاری شانگهای برقراری توازن در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه است. حضور ایران به عنوان یکی از کشورهایی با روابط نزدیک با روسیه و چین، توانایی تقویت این توازن را دارد و می‌تواند به ایجاد یک معادله قدرتی متوازن در منطقه کمک کند.

همکاری‌های اقتصادی: عضویت در سازمان همکاری شانگهای به ایران امکان همکاری و تعامل در حوزه‌های اقتصادی، بازرگانی و انرژی با سایر کشورهای عضو را  می‌دهد.

کلام آخر

مرکز آموزش بازرگانی فارس مرجع تخصصی آموزش‌های صادراتی و وارداتی و ارائه‌دهندۀ آخرین و جدیدترین استراتژی‌ها و روش‌ها در حوزۀ صادرات و واردات است. اگر مایل به دریافت اطلاعات و یا اخذ دوره‌های آموزشی مرتبط هستید پیشنهادها و نظرات خود را با ما در اینجا به اشتراک بگذارید.