زنجیره تامین چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

• زنجیره تامین: تعریف

زنجیره تامین یک عملکرد استراتژیک و لجستیکی است که شامل کلیه عملیات اساسی و حیاتی برای اطمینان از رسیدن یک محصول یا کالا به مشتری نهایی است. به عبارت دیگر، چرخه عمر کامل یک محصول است: از حالت مواد خام تا فروش نهایی آن. تامین مواد اولیه برای ساخت یک محصول تا تحویل آن به مشتری نهایی را پوشش می‌دهد. بنابراین زنجیره تامین شامل فرآیندهای تامین، تولید، ذخیره‌سازی و توزیع است و نیاز به هماهنگی دقیق میان هر حلقه در زنجیره تامین وجود دارد.

• فازهای زنجیره تامین

برنامه‌ریزی اولین مرحله مورد نیاز در هر فعالیت صنعتی است. اینکه یک محصول چگونه قرار است تولید شود، کجا تولید شود یا چه فرآیندها و ابزارهایی قرار است استفاده شود، باید از قبل تعریف شده باشد. بسته به نوع محصول، یافتن امکانات و شرایط ذخیره‌سازی مناسب، ظروف و بسته بندی مورد استفاده، اقدامات ایمنی، فرآیندهای تولید، تست کیفیت و غیره ضروری خواهد بود. برنامه‌ریزی دقیق عناصر مرتبط با زنجیره تامین، بهترین راه برای عملکرد بهینه آن از نظر سرعت و کارایی است. مانند هر فعالیت صنعتی، جنبه‌هایی مانند محل تولید، منابع انسانی و مادی مورد نیاز، امکانات و شرایط ذخیره‌سازی، استانداردها و مقررات کیفیت برای رعایت و غیره باید در نظر گرفته شود. پس از گذراندن فاز 0 یا مرحله تعریف استراتژیک ، 4 مرحله اصلی در زنجیره تامین قابل شناسایی است.

1. عرضه:

این مرحله بر روی فعالیت‌های مورد نیاز برای به دست آوردن مواد خام و محصولات فرعی لازم برای ساخت محصولات در نظر گرفته می‌شود. در این مرحله از زنجیره تامین، مهم است که در دسترس بودن و کمیت مواد و زمان‌بندی آن‌ها به خوبی برنامه‌ریزی و هماهنگ شده باشد.

ساخت/تولید:

این مرحله شامل کلیه فرآیندهای مربوط به ایجاد و آماده‌سازی محصول می‌باشد. یعنی عملیات لازم برای تبدیل مواد اولیه به محصول و تولید انبوه آن‌ها. بهینه‌سازی فرآیند صنعتی نقش کلیدی در استانداردسازی عملیات و در نتیجه در چرخه چابک‌تر و موثرتر ایفا می‌کند.

3. ذخیره سازی:

فاز مرکزی زنجیره تامین، ذخیره سازی، شامل جابجایی موقت کالا و کنترل کمی و کیفی آنها در یک فضای خاص است تا ورودی و خروجی آن‌ها برای شرکت سودآور باشد. در این مرحله، عوامل زیادی وارد عمل می‌شوند که می‌توانند تفاوت بین مدیریت کارآمد زنجیره تامین و فعالیت یک شرکت و منحرف شدن کسب‌وکار را مشخص کنند. انبارها و/یا مراکز توزیع نقطه کانونی این مرحله هستند. مدیریت صحیح هرگونه نوسان تقاضا و تأثیر آن‌ها بر موجودی و مدیریت آن را پیش بینی می‌کند. در عین حال، مدیریت ذخیره‌سازی هزینه‌های ذخیره‌سازی و تهیه را برای جلوگیری از افزایش قیمت محصول یا خدمات نهایی در نظر می‌گیرد و از پاسخگویی بهینه به سطوح مختلف تقاضا و حفظ موجودی‌ها در سطوح مورد نیاز کسب‌وکار اطمینان می‌دهد. برای این منظور انتخاب نوع قفسه صنعتی برای نصب در انبار کلیدی خواهد بود.

4. توزیع و تحویل:

بیایید به مرحله نهایی زنجیره تامین نگاه کنیم، زمانی که محصول به دست مشتری نهایی می‌رسد. این شامل خروج محصول از انبار و مرکز توزیع تا تحویل آن به مشتری نهایی می‌شود. هدف، جدای از تحویل به مقصد نهایی، باید این باشد که محصول در شرایط مطلوب و در زمان‌های توافق شده به دست مشتری برسد.

اگرچه مرحله بسته شدن چرخه زنجیره تامین، مرحله توزیع و تحویل است، مرحله دیگری نیز وجود دارد. این مرحله بازگشت است که در آن یک فرآیند معکوس آغاز می‌شود که در آن مشتری نهایی محصول را به شرکت مرجوع می‌کند. افزایش تجارت الکترونیک در سال‌های اخیر زنجیره‌های تامین را مجبور به تغییر کرده است.

ویژگی‌های زنجیره تامین

هدف اصلی زنجیره تامین، تحویل کالاها یا محصولات در کمیت، کیفیت و زمان مناسب با رقابتی‌ترین هزینه در طول کل فرآیند، از مرحله عرضه تا تحویل نهایی است. زنجیره تامین باید دارای ویژگی های خاصی باشد:

تعادل: زنجیره تامین مجموعه‌ای از فعالیت‌های هماهنگ شده است. برای اینکه کل فرآیند با موفقیت انجام شود، همه طرف‌های درگیر باید به درستی عمل کنند. بنابراین مهم است که هر مرحله به خوبی برنامه‌ریزی و ساده شده باشد تا خطرات احتمالی به حداقل برسد.

کارایی: کاهش هزینه‌ها و اجرای مناسب فازها به طور همزمان از ویژگی‌های یک زنجیره تامین با عملکرد خوب است.

هماهنگی: تامین‌کنندگان، حمل‌و نقل، تولیدکنندگان، مشتریان و ... زنجیره تامین را تشکیل می‌دهند. آن‌ها باید مستقل اما به صورت سازماندهی شده کار کنند تا محصول به طور رضایت‌بخشی به دست مشتری نهایی برسد.

انعطاف‌پذیر: یک زنجیره تامین کارآمد چابک است و به سرعت به الگوهای متغیر بازار یا حوادث جهانی که به وجود می آیند، مانند بحران  سلامت، پاسخ می‌دهد. یعنی پاسخگویی موثر به تغییرات عرضه و تقاضا.

شفافیت: جریان مداوم اطلاعات در طول فرآیند، از عرضه تا تحویل نهایی وجود دارد. یک زنجیره تامین که به خوبی کار می‌کند، یک زنجیره تامین با ارتباطات پویا است.

مدل‌های زنجیره تامین

مدل‌های مختلفی برای زنجیره تامین وجود دارد که هریک از مراحل و قوانین متفاوتی برای سود رساندن به شرکت استفاده می‌کند. این مدل‌ها عبارت‌اند از:

چابک :(Agile) مدل چابک یا اجایل (Agile) برای شرکت‌هایی مناسب است که محصولات خاصی را تولید می‌کنند، زیرا هنگامی کار می‌کند که تقاضای متناقضی برای یک محصول وجود دارد.

جریان پیوسته :(Continuous flow) این مدل زنجیره تامین پویایی ا‌ست که برای محصولات با تقاضای زیاد عملکرد خوبی را داراست و تغییرپذیری نسبتا کمی دارد.

پیکربندی سفارشی :(Custom-configured) ترکیبی از مدل‌های چابک و جریان پیوسته می‌باشد و برای استفاده در شرکت‌هایی مناسب است که برای رفع نیازهای کسب‌وکار باید پیکربندی فرایندها در مونتاژ و تولید را سفارشی‌سازی کنند.

زنجیره‌ی کارآمد :(Efficient chain) این مدل هنگامی بهترین عملکرد را دارد که هدف، تولید کارآمدی‌ کاملی در تمام جنبه‌ها برای بازارهای به‌شدت رقابتی باشد.

زنجیره‌ی سریع :(Fast chain) همان ‌طور که از اسم آن پیداست، این مدل بهترین روش برای رواج محصولاتی‌ است که در بازار طول عمر کوتاهی دارند.

مدل تغییرپذیر (Flexible model): در این مدل، کسب‌وکارها در برداشتن و انتخاب بخش‌های مختلف از مدل‌هایی آزادی بیش‌تری دارند که نتیجه‌ی بهتری برای آنان به همراه خواهند داشت.

• زنجیره تامین و مدیریت لجستیک: آیا یکسان هستند؟

پاسخ منفی است. لجستیک حلقه دیگری در زنجیره تامین است. لجستیک به فعالیت‌های مربوط به مدیریت کارآمد ذخیره‌سازی محصولات/کالاها، سازماندهی و اجرای حمل‌و‌نقل و توزیع به مشتری نهایی اشاره دارد.

می‌توان گفت در حالی که هدف لجستیک مدیریت بهینه سفارش است، هدف زنجیره تامین، مدیریت جامع و جهانی یک محصول از مبدأ اولیه تا رسیدن به دست گیرنده نهایی است. زنجیره تامین، به غیر از تدارکات، عملیات بیشتری را ادغام می کند، مانند تامین، ساخت و انواع فعالیت‌های مرتبط با حوزه‌های فروش یا بازاریابی.

در صورتی‌که صاحب صنعت و یا بنگاه تولیدی توزیعی می‌باشید پرداختن به مقولۀ زنجیره تامین و مدیریت هوشمندانه زنجیره تامین تاثیر قابل توجهی در بهره‌وری نهایی شما خواهد داشت. مرکز آموزش بازرگانی فارس ارائه‌دهندۀ خدمات تخصصی آموزش برای کلیه حوزه‌های کسب‌و‌کار اعم از بازرگانی، تولید، توزیع و خدمات، مخاطبین خود را از جدیدترین دستاوردهای عرصۀ تولید و تجارت مطلع می‌نماید و با برگزاری دوره‌های تخصصی مرتبط با نیاز آموزشی، مخاطبین خود را پوشش می‌دهد. در صورت تمایل به دریافت اطلاعات و یا اخذ دوره‌های آموزشی مرتبط با حوزه‌های مذکور پیشنهادات و نظرات خود را با ما در اینجا به اشتراک بگذارید.